خدمات تامین مالی

گروه خدمات بازار سرمایه پاسارگاد، خدمات تامین مالی را به عنوان یکی از راهکارهای سرمایه‌گذاری هزاره سوم در اولویت فعالیت‌های خود قرار داده است تا از طریق تامین منابع مورد نیاز شرکت‌ها از بازار سرمایه، به اقتصاد کشور کمک کند.

گروه خدمات بازار سرمایه پاسارگاد به عنوان واسطه بین شرکت‌های متقاضی تامین مالی و سرمایه‌گذاران فعال در بازار سرمایه قرار گرفته و با اجرای مجموع فرایندهای تامین مالی به شرکت‌ها کمک می‌کند تا در قالب ابزارهای مبتنی بر بدهی و ابزارهای مبتنی بر سرمایه به تامین منابع مورد نیاز خود از طریق بازار سرمایه بپردازند.

تامین مالی

تامین مالی استفاده از منابع خود شرکت یا سهامداران است که به تامین مالی داخلی معروف است. تامین مالی از طریق فروش دارایی، استفاده از سود انباشته و آورده‌های نقدی سرمایه‌گذاران از جمله روش‌های مربوط به تامین مالی داخلی است که علی‌رغم مزایای زیاد، در دسترس بسیاری از شرکت‌ها نیست.

شرکت‌هایی که امکان تامین مالی داخلی را ندارند، می‌توانند از روش‌های خارجی تامین مالی استفاده کنند. به صورت کلی می‌توان روش‌های تامین مالی خارجی را در دو روش استفاده از ابزارهای مبتنی بر بدهی و ابزارهای مبتنی بر سرمایه دسته‌بندی کرد. روش‌های خارجی سرمایه‌گذاری لزوما مربوط به بازار سرمایه نیستند و به عنوان مثال شرکت‌ها می‌توانند به صورت مستقیم از بانک‌ها تسهیلات دریافت کنند که نوعی از ابزار بدهی به حساب می‌آید.

باتوجه به مزایایی مثل تنوع در ابزارها، امکان معامله اوراق در بازارهای ثانویه و امکان تامین منابع مالی با مبالغ زیاد، گروه خدمات بازار سرمایه پاسارگاد امکان تامین مالی از طریق ابزارهای مبتنی بر بدهی و سرمایه برای شرکت‌ها را فراهم می‌کند.

تامین مالی مبتنی بر بدهی

منظور از تامین مالی مبتنی بر بدهی، تامین منابع مورد نیاز شرکت از طریق وام گرفتن از افراد یا شرکت‌های دیگر و پرداخت اصل پول و سود آن در زمان‌های مقرر شده به آن‌ها است. در این روش، شرکت‌ها با انتخاب یکی از روش‌‌های تامین مالی مبتنی بر بدهی، اوراق آن را به واسطه یکی از نهادهای مورد قبول سازمان بورس مثل گروه خدمات بازار سرمایه پاسارگاد منتشر می‌کنند و خریداران نیز با پرداخت مبلغ اسمی اوراق در فرایند تامین مالی شرکت می‌کنند تا در زمان مقرر شده اصل پول و سود آن را از شرکت مورد نظر دریافت کنند. روش‌های مختلفی برای تامین مالی مبتنی بر بدهی در بازار سرمایه وجود دارد که می‌توان به صورت کلی آن‌ها را در چهار دسته اوراق صکوک، اوراق مشارکت، اوراق اخزا و اوراق تبعی دسته‌بندی کرد.

اوراق صکوک نوعی از اوراق بدهی اسلامی هستند که نوعی گواهی مبنی بر منافع حاصل از یک دارایی یا پروژه برای شخص خریدار به حساب می‌آیند. شرکت‌ها با استفاده از دارایی‌های ثابت، سرمایه‌گذاری‌های بلند مدت و همچنین با استفاده از منافع آتی خود می‌توانند اوراق صکوک منتشر کرده و از این طریق به تامین مالی مبتنی بر بدهی بپردازند. اوراق صکوک انواع مختلفی دارند که هر کدام از آن‌‌ها براساس قوانین خاصی تعریف می‌شوند.

اوراق اجاره

اوراق صکوک اجاره نوعی از اوراق مبتنی بر بدهی است که در آن بخشی از دارایی‌های قابل اجاره شرکت مثل ملک به صورت صوری به یک شرکت ثانویه فروخته می‌شود و شرکت ثانویه همان دارایی را به شرکت اولیه اجاره داده و مبلغ آن را دریافت می کند. بر مبنای این اجاره، دارایی‌های شرکت دوم به عنوان اوراق صکوک ایجاد و در بازار منتشر می‌شود و خریداران اوراق از مبلغ اجاره سود خود را دریافت می‌کنند و این فرایند تا زمان اتتمام قرارداد اولیه شرکت‌ها ادامه پیدا می‌کند.

اوراق مرابحه

اوراق مرابحه نوع دیگری از اوراق صکوک است که در آن خریداران اوراق به صورت مشاع در یک دارایی شریک می‌شوند و سود حاصل از آن را که کاملا مشخص است به دست می‌آورند. در این نوع اوراق، یک شرکت به دنبال خرید کالا از شرکت دیگر است اما منابع کافی برای آن ندارد. به همین دلیل اوراق مرابحه را با قیمت اسمی و سرسید مشخص منتشر کرده و در اختیار فروشنده کالا قرار می‌دهد.

فروشنده قیمت تمام شده کالای مورد نظر را براساس قیمت خرید، هزینه‌های نگهداری، هزینه‌های حمل و نقل و دیگر هزینه‌ها به همراه مقدار معینی سود به اطلاع خریدار می‌رساند و در صورت موافقت، اوراق به پشتوانه خرید کالای مورد نظر منتشر می‌شود و سرمایه‌گذاران روی این اوراق نیز در سود مورد توافق سهیم می‌شوند. این اوراق را به نوعی می‌توان فروش اقساطی در نظر گرفت.

اوراق مشارکت

اوراق مشارکت نوع دیگری از اوراق تامین مالی مبتنی بر بدهی است که شامل طرح‌های عمرانی انتفاعی دولت مندرج در قوانین بودجه سالانه کل کشور و طرح‌های سودآور تولیدی و عمرانی و خدماتی است. شرکت‌های منتشر کننده این اوراق متعهد می‌شوند که سوددهی داشته باشند و معمولا سود تعیین شده برای آن‌ها بالاتر از سود بانکی است. دارندگان اوراق مشارکت به نسبت قیمت اسمی و مدت‌زمان مشارکت، در سود حاصل از اجرای طرح مربوط سهیم خواهند بود.

اوراق استصناع

اوراق استصناع مبتنی بر قرارداد سفارش ساخت هستند و در آن‌ها دارندگان اوراق به صورت مشاع مالک دارایی مالی محسوب می‌شوند. زمانی که هدف ساخت و تولید یک دارایی و تحویل آن در زمان مشخصی در آینده باشد، از اوراق صکوک استصناع استفاده می‌شود و معمولا پرداخت سرمایه‌گذاران به مسئول یا سازنده طرح در طی مراحل مختلف و باتوجه به وضعیت پیشرفت پروژه انجام می‌شود.

اوراق منفعت

اوراق منفعت یک نوع دیگر از اوراق صکوک است که بر مبنای پرداخت هزینه، منفعتی را از دارایی‌ها و امکانات در اختیار شرکت برای سرمایه‌گذاران در نظر می‌گیرد. سرمایه‌گذاران می‌توانند تا زمان سررسید اوراق خریداری شده از محصول یا دارایی شرکت مورد نظر استفاده کنند. در واقع اوراق منفعت مقدار مشخصی از خدمات یا منافع آتی دارایی بادوام شرکت را در مالکیت سرمایه‌گذار قرار می‌دهد.

اوراق سلف

اوراق سلف نوع دیگری از اوراق صکوک است که بیشتر برای شرکت‌های فعال در بورس کالا مناسب است. منتشر کننده اوراق سلف موظف است بر مبنای پول دریافتی برای انتشار اوراق، در سررسید کالای مورد نظر قرارداد را به دارنده اوراق تحویل دهد یا اینکه با اعمال اختیار خرید، سود پیش بینی شده در قرارداد را تامین کند.

قرارداد اوراق سلف را می‌توان به نوعی پیش فروش محصولات آینده شرکت با قیمت از پیش تعیین شده دانست که در زمان سررسید می‌تواند قیمت پایین‌تر یا بالاتر از قیمت تعیین شده داشته باشد. اوراق سلف علاوه بر سرمایه‌گذاری می‌تواند به عنوان ابزار پوشش ریسک نوسانات قیمت نیز مورد استفاده قرار بگیرد.

اوراق جعاله

ماهیت اوراق جعاله بر تعهد به انجام یک خدمت و تحویل آن است. در این نوع از اوراق که براساس قرارداد جعاله منتشر می‌شود، سرمایه‌گذاران مبلغ سرمایه‌گذاری را بابت تعهد شرکت به انجام و تحویل یک خدمت در اختیار شرکت قرار می‌دهند. پس از انجام شدن خدمت مورد نظر، دارندگان این اوراق مالک مشاع نتیجه خدمات انجام شده خواهند بود.

اوراق رهنی

اوراق رهنی، اوراق بهادار منتشر شده براساس خرید مطالبات رهنی ناشر توسط سرمایه‌گذاران است. مطالبات رهنی به مطالباتی گفته می‌شود که ناشی از یک سری قراردادهای دیگر بوده و دارای وثیقه رهنی باشد. استفاده از این نوع اوراق منجر به افزایش نقدشوندگی مطالبات رهنی می‌شود و برای بانک‌ها و موسسات مالی قابلیت استفاده بالایی دارد.

اوراق خرید دین

اوراق خرید دین برای خرید مطالبات مدت دار اشخاص حقوقی به استثنای قراردادهای اوراق سلف منتشر می شود و از این جهت بسیار شبیه اوراق رهنی است. برای انتشار اوراق خرید دین حداقل باید 10 درصد از مدت قرارداد ایجاد دین و مطالبات سپری شده، وصول شده، از سررسید آن بیش از دو ماه نگذشته باشد یا اینکه به صورت دوره‌ای بازپرداخت نشود. شرکت ارائه دهنده این اوراق نمی‌تواند بیش از 50 درصد ارزش مطالبات خود اوراق منتشر کند.

اوراق مضاربه

این نوع از اوراق مبتنی بر مشارکت در سود است. در اوراق مضاربه سرمایه‌گذار، مبلغ سرمایه‌گذاری خود را در اختیار شرکت یا شخص قرار می‌دهد تا با آن تجارت انجام شود و سود به دست آمده با نسبت معینی که دو طرف باهم به توافق رسیده‌اند بین آن‌ها تقسیم شود.

اوراق مزارعه

این نوع از اوراق صکوک برای مقاصد زراعت و کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرند. در این روش سرمایه‌گذاران اوراقی را با هدف خرید اراضی قابل زراعت خریداری می‌کنند. مبلغ جمع‌آوری شده از سرمایه‌گذاران برای خرید مزرعه استفاده شده و طبق قرارداد به کشاورزان واگذار می‌گردد. در نهایت پس از برداشت محصول و فروش آن‌‌ها، براساس مبلغ فروش به دارندگان اوراق مزارعه سود تعلق می‌گیرد.

اوراق مساقات

اوراق مساقات نوعی از اوراق صکوک است که برای هدف باغداری طراحی شده‌اند. سرمایه‌گذاران در این اوراق بر باغ یا باغ‌هایی که ثمره دارند و هر نوع نهاده‌های تولیدی باغی مالکیت مشاع دارند و از طریق محصولات آن‌ها به کسب سود می‌پردازند.

اوراق قرض‌الحسنه

همانطور که از نام این نوع اوراق مشخص است، این نوع اوراق براساس قراردادهای قرض‌الحسنه ایجاد شده و بدون بهره هستند. بنابراین، ناشر این نوع اوراق تنها به اندازه مبلغ اسمی این اوراق به دارنده اوراق مبلغ پرداخت می‌کند.

اوراق وقفی

اوراق وقفی مخصوص طرح‌های عام‌المنفعه هستند و با قیمت و نام مشخص منتشر می‌شوند. طبق این قرارداد سرمایه‌گذاران اوراق بخشی از اموال خود را در اختیار بانی طرح عام‌المنفعه قرار می‌دهند تا بانی طرح‌های عام‌المنفعه مورد نظر را با استفاده از مبالغ جمع‌آوری شده اجرا کند.

اوراق وکالت

اوراق وکالت اوراق صکوکی هستند که جهت تملک یا سرمایه‌گذاری در دارایی‌ها، کالاها یا خدمات توسط شرکت‌ها منتشر می‌شوند. سرمایه‌گذاران با خرید این اوراق مالکیت مشاع بر دارایی‌ها، کالاها یا خدمات پایه‌ای اوراق را به دست می‌آورند.

در واقع شرکت با جمع‌آوری وجوه به عنوان وکیل صاحبان اوراق می‌تواند قراردادهای مختلفی مثل مشارکت، استصناع، مرابحه، اجاره و … را با بنگاه‌های اقتصادی یا زیرمجموعه‌های خود منعقد کنند. این اوراق دارای سررسید معین هستند و در تاریخ مقرر، سود یا زیان نهایی حاصل از عملیات موضوع انتشار اوراق، پس از کسر حق‌الوکاله با سرمایه‌گذاران تسویه می‌شود.

اوراق بیمه اتکایی

این نوع از اوراق برای برقراری ارتباط میان بازار سرمایه و بازار بیمه طراحی شده است. این نوع اوراق بر مبنای عقد بیمه و عقد وکالت ساختار بندی شده‌اند تا بخشی از ریسک عملیات بیمه اتکایی بازار بیمه به بازار سرمایه منتقل شود. سرمایه‌گذاران با خرید این اوراق منابع لازم برای کسب و کار بیمه اتکایی را فراهم می‌کنند و در سررسید پس از پرداخت هزینه‌های خسارت احتمالی بیمه شدگان مبلغ باقیمانده را دریافت می‌کنند.

تامین مالی سرمایه‌ای

دومین روش تامین مالی خارجی برای شرکت‌ها استفاده از روش تامین مالی سرمایه‌ای است. در تامین مالی سرمایه‌ای شرکت سهامی عام، سهام‌ جدید را به بازار عرضه می‌کند و در ازای آن سرمایه‌گذاران به عنوان صاحبان سهام جدید به شرکت می‌پیوندند.

با تأمین مالی سرمایه‌ای شرکت امکان توسعه و بهبود شرایط خود را بدون اضافه کردن بدهی به دست می‌آورد و در عوض بخشی از سهام در اختیار دیگران قرار می‌گیرد. سه روش افزایش سرمایه، پذیره‌نویسی عمومی شرکت‌های سهامی عام جدید و تاسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری اصلی‌ترین روش‌های تامین مالی سرمایه‌ای هستند که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

تامین مالی سرمایه ای با افزایش سرمایه

افزایش سرمایه یکی از اصلی‌ترین روش‌های تامین مالی شرکت‌ها برای توسعه و تامین نقدینگی مورد نیاز است. چندین روش مختلف برای افزایش سرمایه وجود دارد که برخی از آن‌ها از نوع تامین مالی داخلی و برخی از نوع خارجی است. در افزایش سرمایه از محل سود انباشته، به جای توزیع سود بین سهامداران، مبلغ مورد نظر برای توسعه فعالیت‌ها در اختیار شرکت قرار می‌گیرد و سهامداران به نسبت سهم خود، سهام جدید دریافت می‌کنند. یک روش دیگر افزایش سرمایه از طریق تجدید ارزیابی دارایی‌ها است که در آن ارزش دارایی‌های شرکت مورد بررسی قرار گرفته و سرمایه شرکت با ارزش جدید تجدید می‌شود. در این حالت مبلغ اضافه‌ای به شرکت وارد نمی‌شود اما از طریق بالا رفتن مبلغ سرمایه شرکت راه برای روش‌های دیگر تامین مالی هموارتر می‌شود. این دو روش افزایش سرمایه، تامین مالی داخلی محسوب می‌شوند و آورده جدیدی به شرکت اضافه نمی‌شود.

دو روش دیگر افزایش سرمایه به عنوان روش‌های تامین مالی سرمایه‌ای خارجی شناخته می‌شوند که با انجام آن‌ها پول جدید وارد شرکت می‌شود. یکی از این روش‌ها، افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران است که در آن سهامداران فعلی شرکت با پرداخت مستقیم مبلغ تعریف شده یا از طریق مطالبات حال شده منابع شرکت را برای توسعه افزایش می‌دهند و در ازای آن سهام جدید را دریافت می‌کنند. این روش با تخصیص حق تقدم به سهامداران فعلی صورت می‌گیرد که سهامداران در صورت تمایل به شرکت در آن می‌توانند با پرداخت مبلغ مورد نظر حق تقدم را به سهام تبدیل کنند.

در صورت عدم تمایل به شرکت در افزایش سرمایه امکان فروش حق تقدم پس از افزایش سرمایه برای کاربران وجود دارد و در صورتی که سهامدار هیچ یک از این کارها را انجام ندهد، شرکت حق تقدم‌ها را فروخته و پس از کسر هزینه‌ها مبلغ باقیمانده آن را به سهامدار انتقال می‌دهد. افزایش سرمایه از محل سلب حق تقدم دیگر روش تامین مالی شرکت است که در آن حق تقدم سهام جدید از سهامداران فعلی سلب شده و سهام مورد نظر در بورس عرضه عمومی می‌شود. سهام جدید می‌تواند براساس مبلغ اسمی یا با مبلغی به علاوه مبلغ اسمی سهم به عنوان اضافه ارزش سهم فروخته شود که عواید حاصله از اضافه ارزش سهم فروخته شده به اندوخته شرکت منتقل می‌شود یا بین صاحبان سهام تقسیم می‌شود.

تامین مالی سرمایه‌ای با صندوق های سرمایه گذاری

برخی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بازار مختص تامین مالی سرمایه‌ای هستند. از جمله این صندوق‌ها می‌توان به صندوق پروژه، صندوق املاک و مستغلات و صندوق زمین و ساختمان اشاره کرد.

صندوق پروژه همانطور که از نام آن مشخص است برای تامین وجوه لازم برای اجرای یک پروژه طراحی و ایجاد می‌شود. متولی ایجاد صندوق پروژه در طول مدت اجرای پروژه شخصیتی حقوقی برای شرکت پروژه است که وظیفه مدیریت صندوق را برعهده دارد. با تشکیل صندوق پروژه، سرمایه از عموم مردم برای سرمایه‌گذاری در صندوق جمع‌آوری شده و مبلغ حاصل برای رشد پروژه مصرف می‌شود. این صندوق‌ها معمولا برای اجرای پروژه‌های صنعتی برگ مورد استفاده قرار می‌گیرند.

برای سرمایه‌گذاری در املاک و مستغلات، صندوق‌های املاک و مستغلات در نظر گرفته شده است که در آن سرمایه‌گذاران واحدهای صندوق را برای سرمایه‌گذاری خریداری می‌کنند و مدیریت صندوق با استفاده از مبالع جمع‌آوری شده به سرمایه‌گذاری در واحدهای مختلف مسکونی، تجاری، اداری و سایر انواع ملیک و مستغلات می‌پردازد. این صندوق‌ها به انواع مختلف سهامی یا مالکیت، رهنی و ترکیبی تقسیم می‌شوند که هر کدام از نظر مالکیت و دریافت سود با یکدیگر متفاوت هستند.

صندوق‌های زمین و ساختمان سومین نوع صندوق‌های سرمایه‌گذاری برای تامین مالی سرمایه‌ای هستند که به نوعی زیرمجموعه صندوق‌های پروژه محسوب می‌شوند و برای تامین مالی پروژه‌های مرتبط با ساختمان و زمین ایجاد می‌شوند. پروژه‌های مسکونی، اداری یا تجاری زمین و ساختمان با تایید سازمان بورس به صورت صندوق تعریف می‌شوند و سرمایه‌گذاران با خرید سهام این صندوق در سود یا زیان مربوط به پروژه یا پروژه‌های زمین و املاک تعریف شده سهیم می‌شوند. با اتمام پروژه، سود یا زیان حاصل از پروژه بین سهامداران تقسیم می‌شود.

تامین مالی سرمایه‌ای با تاسیس شرکت‌ سهامی عام

تاسیس شرکت سهامی عام و پذیره‌نویسی عمومی آن یکی دیگر از روش‌های تامین مالی سرمایه‌ای است که با اسم شرکت پروژه نیز شناخته می‌شود. با این روش موسسان شرکت قسمتی از سرمایه شرکت را از عموم مردم و با فروش بخشی از سهام شرکت به آن‌ها تامین می‌کنند. این روش برای بهره‌برداری از پروژه‌های کلان اقتصادی که دارای توجیه فنی و اقتصادی هستند، استفاده می‌شود. برای گرفتن مجوز عرضه عمومی شرکت پروژه حداقل به 5 هزار میلیارد ریال سرمایه نیاز است که 50 درصد آن از محل آورده اولیه نقدی و غیرنقدی موسسین تامین می‌گردد.