گروه خدمات بازار سرمایه چیست؟ گروه‌های خدمات بازار سرمایه یکی از نهادهای مالی جدید و در حال گسترش در میان نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه کشور هستند. عبارت «گروه خدمات بازار سرمایه» در نام این نوع شرکت‌ها تنها یک عنوان عمومی و داوطلبانه نیست، بلکه نام اختصاصی یک نوع خاص از «نهاد مالی» با تعریف و موضوع فعالیت مشخص است که بر اساس قوانین و مقررات بازار سرمایه تاسیس شده است.
در واقع «گروه خدمات بازار سرمایه» را باید در کنار سایر نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه مانند «کارگزاری» ، « تامین سرمایه» و … بحساب آورد. در سال‌های اخیر، استقبال از تاسیس و توسعه چنین نهادهایی در بازار سرمایه با استقبال بیشتری مواجه شده است و احتمالاً نام برخی از آنها مثل گروه خدمات بازار سرمایه پاسارگاد نیز به گوش اغلب فعالان حوزه بازار سرمایه خورده است. در این مقاله به هدف و فعالیت این نوع شرکت‌ها بیشتر پرداخته و جایگاه آنها در بازار سرمایه کشور را بررسی می‌کنیم.
گروه خدمات بازار سرمایه چیست؟
«گروه خدمات بازار سرمایه» از مصادیق شرکت هلدینگ (مادر) در میان نهادهای مالی کشور است که با سرمایه‌گذاری و کنترل سهام سایر نهادهای مالی در ذیل چتر یک مجموعه واحد به فعالیت می‌پردازد. به بیان ساده، گروه خدمات بازار سرمایه مجموعه‌ای متشکل از چندین نهاد مالی تخصصی مختلف است که با هم ذیل یک مدیریت یکپارچه فعالیت می‌کنند.
این کار به نهادهای مالی اجازه می‌دهد با تجمیع ظرفیت‌ها و کارکردهای هرکدام از نهادهای مالی عضو مانند سبدگردان، کارگزاری، شرکت سرمایه‌گذاری و … در یک مجموعه یکپارچه، از مزایایی مانند مدیریت متمرکز و هماهنگ، استفاده بهینه از منابع، تنوع در ارائه خدمات مالی، کاهش ریسک، انعطاف‌پذیری بالاتر در بازار رقابتی و پتانسیل رشد بهتر، توانایی بیشتری برای رقابت و رشد داشته باشند.
در واقع گروه‌های خدمات بازار سرمایه هلدینگ‌های تخصصی بازار سرمایه در ایران هستند که از طریق شرکت مادر و شرکت‌های زیرمجموعه می‌توانند تمامی خدمات نهادهای مالی بازار سرمایه را ارائه کنند. گروه خدمات بازار سرمایه باید حداقل کنترل سه نهاد مالی مستقل را در اختیار داشته باشد.
این هلدینگ‌ها را می‌توان از جهت شباهت کسب‌وکار و دامنه موضوع فعالیت‌های مجاز، مشابه و رقیب تامین‌سرمایه‌ها در کشور دانست. براساس ماده ۲۸ قانون بازار اوراق بهادار، تأسیس نهادهای مالی موضوع قانون یاد شده در بازار سرمایه ایران منوط به ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار است و فعالیت‌های آنها تحت نظارت این سازمان انجام می‌شود.
اعطای مجوز فعالیت شرکت‌های گروه خدمات بازار سرمایه در ایران از سال ۱۳۹۶ و همزمان با تصویب دستورالعمل تأسیس و فعالیت گروه خدمات بازار سرمایه آغاز شده است. در حال حاضر تعداد ۱۱ شرکت، مجوز فعالیت به عنوان گروه خدمات بازار سرمایه را از سازمان بورس و اوراق بهادار اخذ نمودند و در حال فعالیت می‌باشند در ادامه به بررسی شرکت‌های زیرمجموعه گروه خدمات بازار سرمایه چیست می‌پردازیم.
شرکت های زیرمجموعه گروه خدمات بازار سرمایه
همانطور که در بخش گروه خدمات بازار سرمایه چیست گفته شد، یک شرکت «گروه خدمات بازار سرمایه» می‌تواند همه انواع نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه کشور را متناسب با نیاز و استراتژی فعالیتش، به زیرمجموعه خود اضافه کند. با این کار، گروه قادر خواهد بود تا طیف گسترده‌ای از خدمات موجود در بازار سرمایه را به مشتریان خود ارائه کند.
به طور مثال، گروه با تملک یا تاسیس یک شرکت «کارگزاری» توانایی ارائه خدمات معامله‌گری و کارگزاری را خواهد داشت یا با داشتن یک شرکت «سبدگردان» می‌تواند خدمات مدیریت دارایی را در قالب انواع مختلفی از «صندوق های سرمایه‌گذاری» و نیز «سبدگردانی» اختصاصی به مشتریان ارائه کند.همچنین، داشتن یک «شرکت سرمایه‌گذاری» امکان سرمایه‌گذاری تخصصی در بازارهای مختلف را به مجموعه می‌دهد.
افزودن یک شرکت «پردازش اطلاعات مالی» به مجموعه، فرصت جمع‌آوری، تحلیل، پردازش و ارائه داده‌های مالی و اقتصادی تخصصی به خود یا سایر نهادها، سرمایه‌گذاران و فعالان بازار سرمایه را فراهم می‌کند. به همین ترتیب، ایجاد شرکت‌های «مشاور سرمایه‌گذاری» ، «بیمه» ، «نرم‌افزاری» یا «صرافی‌های ارز دیجیتال» و هر نوع شرکت دیگری که بتواند به تکمیل زنجیره فعالیت و محصولات مجموعه کمک کند نیز امکان‌پذیر خواهد بود.
خدمات اصلی گروه خدمات بازار سرمایه چیست؟
در بخش قبل به طور جزئی، به سوال شرکت‌های زیرمجموعه گروه خدمات بازار سرمایه چیست پرداختیم و بطور تلویحی خدماتی که گروه‌های خدمات بازار سرمایه اراده می‌دهند را بررسی کردیم. گروه‌های خدمات بازار سرمایه را در کنار تأمین سرمایه‌ها، شاید بتوان اصلی‌ترین نهادها در میان نهادهای مالی بازار سرمایه کشور نامید. آنها این ظرفیت را دارند تا اغلب خدماتی را که سایر نهادهای مالی ارائه می‌کنند، با کسب مجوزهای لازم از سازمان بورس ارائه دهند.
به طور مثال، گروه‌های خدمات بازار سرمایه می‌توانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلف ایجاد کنند، به سبدگردانی بپردازند، خدمات مشاوره سرمایه‌گذاری ارائه کنند، برای شرکت‌های بزرگ و کوچک تامین مالی کنند، تعهد پذیره‌نویسی اوراق بهادار را بپذیرند و در جایگاه مدیر بسیاری از ابزارهای مالی مانند صندوق‌های تأمین مالی و سکوهای تأمین مالی جمعی ایفای وظیفه کنند.
علاوه بر این، به‌واسطه نیروی انسانی متخصص و بدنه حرفه‌ای، معمولاً آنها خط مقدم طراحی ابزارهای مالی جدید و یا طراحی راهکارهای سرمایه‌گذاری و خدمات تأمین مالی اختصاصی برای مشتریان هستند. همچنین به دلیل اهلیت، مدیریت حرفه‌ای و سرمایه بالا، معمولاً مورداعتمادترین گزینه نزد نهاد ناظر در راه‌اندازی یا واگذاری مسئولیت نوآوری‌های مالی در بازار سرمایه کشور هستند.
محصولات و خدمات اصلی گروه‌های خدمات بازار سرمایه را می‌توان در قالب موارد زیر خلاصه کرد. لازم به توضیح است که مدیریت دارایی (در قالب صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سبدگردانی) و تأمین مالی (از طریق پذیرش تعهد پذیره‌نویسی انتشار اوراق بدهی، افزایش سرمایه یا عرضه اولیه) دو بال اصلی فعالیت این شرکت‌ها هستند.
مدیریت دارایی؛ صندوق‌های سرمایه‌گذاری
مدیریت دارایی اولین پاسخ به سوال خدمات اصلی گروه خدمات بازار سرمایه چیست معرفی می‌شود. مدیریت دارایی در معنای عام فرایندی است که در آن یک فرد یا مؤسسة مالی از دارایی‌های مشتری با گذشت زمان نگهداری کرده و سعی می‌کند با تخصیص آن به سرمایه‌گذاری‌های مختلف با کسب بازدهی متناسب با ریسک، ارزش آن را در طول زمان افزایش دهد.
مدیر دارایی – که در اینجا نه الزاماً به معنای شخصی حقیقی بلکه به‌عنوان نهاد مالی مدیریت‌کننده دارایی – می‌کوشد باتوجه‌به سبک سرمایه‌گذاری و ترجیحات هر مشتری، میزان اشتهای ریسک و شرایط مالی او، درباره نحوه برخورد با دارایی مشتری به او پیشنهادهایی ارائه کرده و در این باره تصمیم بگیرد.
مدیران دارایی به اتکای دانش تخصصی خود در زمینه سرمایه‌گذاری و مالی، تحلیل شرایط اقتصاد و بازار، تجربه سرمایه‌گذاری و با استفاده از ابزارهای خرد و کلان تحلیلی و همچنین تجزیه‌وتحلیل آماری بازار سرمایه به دنبال هدف خود یعنی افزایش دارایی مشتریان هستند.
گروه‌های خدمات بازار سرمایه می‌توانند از راه‌های مختلفی از جمله داشتن شرکت‌های سبدگردانی و مشاوره‌سرمایه‌گذاری در مجموعه خود، نسبت به تاسیس انواع متنوعی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری و تشکیل سبدهای مختلف سرمایه‌گذاری اقدام نمایند و به مدیریت دارایی مشتریان حقیقی و حقوقی مختلف بپردازند. مطالعه مقاله صندوق سرمایه گذاری چیست می‌تواند اطلاعات بیشتری در مورد نحوه مدیریت دارایی در آنها ارائه کند.
تامین مالی؛ انتشار اوراق بدهی
تأمین مالی یکی دیگر از اصلی‌ترین خطوط کسب‌وکار شرکت‌های گروه خدمات بازار سرمایه است. دولت، شرکت های دولتی، شهرداری ها و شرکت های خصوصی برای تأمین سرمایه مورد نیاز خود به یک گروه خدمات بازار سرمایه مراجعه می کنند، گروه خدمات بازار سرمایه از طریق انتشار اوراق بهادار مربوط به شرکت درخواست کننده در بازار بورس و جذب سرمایه‌گذاران و در اختیار قراردادن آن ها به شرکتی که نیاز به تأمین مالی داشته باشد، اقدام می کند.
شرکت هایی که نیاز به منابع مالی دارند، به‌عنوان ناشر اوراق بهادار شناخته می شوند و گروه خدمات بازار سرمایه به‌عنوان واسطه، این اوراق بهادار را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می دهد و وجوه جمع‌آوری شده را به ناشر واگذار می کند. همچنین اگر شرکتی بخواهد وارد بورس شود و سهامش به‌صورت عرضه اولیه ارائه شود، یا سرمایه فعلی خود را افزایش دهد، گروه خدمات بازار سرمایه می‌تواند تمام مراحل ثبت و اخذ مجوزهای لازم را نیز برای آنها انجام می دهد.
کارگزاری
گروه خدمات بازار سرمایه می‌تواند با داشتن یک شرکت کارگزاری در مجموعه خود نسبت به ارائه خدمات کارگزاری و معامله‌گری به مشتریان خود اقدام نماید. کارگزاری خدمتی ضروری در کلیه خدمات و فعالیت‌های مرتبط با بازار سرمایه است و وجود آن در کنار هر مجموعه مالی موفق لازم است.
تقریبا تمام فعالیت‌های مرتبط با بازار سرمایه از جمله خرید و فروش سهام، اوراق بهادار دیگر مانند اوراق بدهی، صندوق‌های قابل معامله سرمایه‌گذاری در سهام یا اوراق درآمدثابت و نیز صندوق‌های کالایی مانند طلا همگی در بستر معاملاتی شرکت‌های کارگزاری صورت می‌گیرد و از این رو وجود آن برای بهره‌مندی از خدمات بازار سرمایه ضروری است.
مشاوره سرمایه‌گذاری
یک دسته دیگر از خدمات و محصولاتی که شرکت‌های گروه خدمات بازار سرمایه می‌توانند به مشتریان ارائه کنند، خدماتی است که می‌توان مجموعه آنها را ذیل عنوان خدمات مشاوره‌ای طبقه‌بندی کرد. این بخش از خدمات در واقع از طریق تاسیس شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری و یا اخذ مجوزهای لازم از سازمان بورس توسط گروه خدمات بازار سرمایه انجام می‌پذیرد.
با این تفاوت که شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری تنها قادر به ارائه این خدمات مشاوره‌ای هستند درحالی‌که گروه‌های خدمات بازار سرمایه حلقه‌های دیگری در زنجیره خدمات و محصولات نیز دارند که خدمات مشاوره، تنها بخشی از آن است. در نتیجه مشتریان می‌توانند زنجیره کامل‌تری از خدمات مالی مورد نیاز خود را از طریق گروه‌های خدمات بازار سرمایه دریافت کنند.
تفاوت تامین سرمایه با گروه خدمات بازار سرمایه چیست؟
با توجه به مطالب فوق، شرکت‌های «گروه خدمات بازار سرمایه» و شرکت‌های «تامین سرمایه» عملاً تفاوت چندانی از جهت موضوع کسب‌وکار و تنوع خدمات و محصولات مالی که می‌توانند به مشتریان ارائه دهند ندارند و حتی انعطاف‌پذیری شرکت‌های گروه خدمات بازار سرمایه در این زمینه بسیار بیشتر از تامین‌سرمایه‌ها است.
به طور مثال، مقررات سازمان بورس، شرکت‌های تامین سرمایه را از سرمایه‌گذاری در سهام شرکت‌های فرعی غیرمرتبط منع کرده است در حالیکه گروه‌های خدمات بازار سرمایه در این زمینه محدودیتی ندارند و در حوزه‌های خارج از بازار سرمایه نیز سرمایه‌گذاری می‌کنند.
همچنین تأمین سرمایه‌ها به دلیل ملاحظات تعارض منافع مستقیماً نمی‌توانند خدمات کارگزاری ارائه کنند اما معمولاً یا یک شرکت کارگزاری زیرمجموعه دارند یا با یک کارگزاری همکاری استراتژیک برقرار می‌کنند چرا که به خدمات معامله‌گری نیاز زیادی دارند.
به طور کلی می‌توان گفت تفاوت اصلی در ساختار حقوقی و شرکتی آنها است. به این معنا که در شرکت‌های تامین سرمایه اغلب خدمات مالی و سرمایه‌گذاری در قالب یک شرکت واحد ارائه می‌گردند. در حالیکه در گروه‌های خدمات بازار سرمایه اینکار از طریق مجموعه‌ای از شرکت‌ها در قالب یک گروه ارائه می‌شوند.
گروه خدمات بازار سرمایه پاسارگاد
گروه خدمات بازار سرمایه پاسارگاد یکی از نوپاترین شرکت‌های گروه خدمات بازار سرمایه در کشور است که به عنوان بازوی بازار سرمایه گروه مالی بانک پاسارگاد آغاز به فعالیت نموده است. ماموریت گروه خدمات بازار سرمایه پاسارگاد پیوستن به زنجیره خدمات مالی گروه مالی بانک پاسارگاد و ارائه طیف گسترده‌ای از خدمات مدیریت دارایی و سرمایه‌گذاری، تامین مالی و انتشار اوراق و مشاوره سرمایه‌گذاری است.
هم‌اکنون چندین صندوق سرمایه‌گذاری از انواع مختلف تحت مدیریت گروه خدمات بازار سرمایه پاسارگاد فعالیت می‌کنند که از آن جمله می‌توان به صندوق با درآمد ثابت هزاره سوم پاد و صندوق قابل معامله سهامی تکپاد اشاره کرد. همچنین صندوق‌های اختصاصی بازارگردانی اندیشه فردا و صندوق مختلط نیکوکاری میراث ماندگار پاسارگاد نیز از سایر صندوق‌های تحت مدیریت این گروه هستند.
جمع‌بندی
در این مقاله برای پاسخ به سوال گروه خدمات بازار سرمایه چیست، ابتدا به سوالات خدمات و شرکت‌های زیرمجموعه گروه خدمات بازار سرمایه چیست پاسخ داده شد و سپس سوال تفاوت تامین سرمایه با گروه خدمات بازار سرمایه چیست بررسی گردید. در نهایت نیز شرکت گروه خدمات بازار سرمایه پاسارگاد به عنوان یکی از جدیدترین شرکت‌های این حوزه مورد بررسی قرار گرفت.